O JEVREJIMA KOJI SU ŽIVJELI NA ISTOČNOJ OBALI MEDITERANA
Piše: Cvi Loker
Bilten, 1-2 Tel Aviv Januar/ Februar 1997
Ovaj dvodnevni simpozij je održan sredinom oktobra prošle godine. Organizovali su ga Zagrebačko Sveučilište u suradnji s Međuuniversitetskim centrom u Dubrovniku, pod pokroviteljstvom UNESCO-a. Osim domaćih predavača, učestvovali su i istoričari iz Italije, Španije, Bugarske, Sjedinjenih Američkih Država i Izraela. Naša delegacija je bila najbrojnija, sa šest referata, u pratnji (i na brizi) Dan Barama, počasnog konzula Hrvatske u Jemsalimu. U izraelskoj delegaciji su se nalazili: Judith Wimmer iz Tel Aviva i Cvi Loker iz Jerusalima, porijeklom sa prostora bivše Jugoslavije.
Tokom skupa iznjeta su naučna gledišta referanata: dr Darko Novaković o Didacus Pyrrhusu, portugalskom Jevrejinu (Ješajahu Cohen), nakpoznatijem latinskom pesniku Dubrovnika: dr Ana Lebl o arheološkim i epigrafskim nalazima velikog jevrejskog značaja, Ivana Ivana Burdelez i Ivo Goldstein o jevrejskoj prisutnosti na jadranskoj obali. Zanimljivi su bili podaci italijanskih predstavnika, a od naših se istakao rad o trgovini kožom prof Ariel Toaffa s telavivskog Univerziteta, te Moše Orfalia istoričara Bar Ilana o poslovnim vezama Gracie Mendes (Beatrice de Luna) sa Dubrovnikom. Zagrebački medievalist Ivo Goldstein tretirao je oprečne teze: naime, kako tezu kontinuiteta tako i tezu prekida o pojavi Jevreja u tim krajevima od antičkih vremena pa tokom srednjeg veka. U tom je smislu naveo kao mogući dokaz izaslanike Mar Jozef i Mar Saula, koji su u X stoleću, navodno bili zavičajni u Hrvatskoj, ostavivši načelno pitanje otvoreno.Ja sam naglasio da se skoro ništa ne zna o tim osobama, ni odakle su krenulim niti gde su živeli, da li su bili na dvoru andaluškog kalifa Abdurahmana III u Cordobi i da im je njegov jevrejski ministar Ibn Šaprut poverio misiju da ponesu i predaju njegovu poruku kralju (kaganu) Jozefu. U tzv. ”khazarskoj prepisvi” – čija autentičnost nije sigurna – pominju su ”Gavalim” t.j. brdovita zemlja i ”As-Saklab” što znači Sloveni. Ova dvojica mogla su proputovati kroz Hrvatsku, Srbiju, Poljsku, Bugarsku i Rusiju na putu za Kavkaz. U diskusiji, zadarski istoričar Ivan Pederin tvrdio je apodiktički da postoji kontinuitet, no bez faktičke podloge.
Osim ove problematične teme, skup je harmonično radio. Veoma smo lepo ugišćavani od strane organizatora; posetili smo hram u Žudioskoj ulici, o čijem nam je značaju i istoriji veoma zanimljivo ispričao pretsednik Jevrejske opštine dr Horovic; bili smo primljeni i kod gradonačelnika, a u bogatom Dzbrovačkom Arhivu imnali smo prilike da razgledamo stare dokumente i upoznamo se sa mogućnostima saradnje sa ovom značajnom ustanovom. Zagrebački mešoviti pevački zbor ”Lira” (ranije ”Moša Pijade”), priredio je koncertno veče u našu čast uglavnom sefardske muzike, a Flory Jagoda, rođena Sarajka koja je došla iz Amerike, pevala je španske pesme.
Ovaj simpozij omogućio je korisnu izmenu mišljenja, nova poznanstva i divljenje lepotama Dubrovnika i Cavtata. Rektor Zagrebačkog Sveučilišta je obećao da će se ovakvi dijalozi nastaviti. Govorio je i om mogućnosti stvaranja jednog centra za izučavanje ove teme i iznetih teza.
O Jevrejima Koji Su Ziveli Na Istocnoj Obali Jadrana