DOKLE OBMANJIVANJE?
Polemika o ulozi banatskih Nemaca u stradanju Jevreja
u Drugom svetskom ratu*
U beogradskim novinama Danas objavljeno je pismo dra Teodora Kovača pod naslovom “Dokle obmanjivanje?” Povod pisma je vest da će se 12. juna održati otkrivanje i osveštenje nemačkosrpskog Spomen krsta (preko 4 metra visokog) nevinim žrtvama u Vršcu – Banatu. U pozivnicama za prisustvo ovom osveštenju napisano je da je nemački živalj u početku pretežno “vinogradari i ratari” živeo u miru sa svojim susedima sve do 1944. godine.
Doktora Kovača je revoltirao pokušaj obmane i “stvaranje iluzija o idiličnom životu u “miru i zajedništvu” Nemaca s ostalim stanovnicima tog kraja, kada su Jevreji Banata deportovani još u leto 1941. U Vršcu, uoči aprilskog blickriga na Jugoslaviju, nalazila se nacistička špijunska radiostanica “Nora”, a u tom gradu formirana je i zloglasna SS “Princ Eugen” divizija. Doktor Kovač pamti i izložbu, posvećenu životu Nemaca u Vršcu, priredjenoj u Beču 1987, sa mnogo arhivskog materijala, fotografija, dokumenata. Izložba je obuhvatala period od naseljavanja Nemaca u Banat, u XVII veku, do odlaska u jesen 1944. “Nijedne reči”, piše dr Kovač, “o tome šta se dogadjalo poslednje četiri godine njihovog boravka, osim jedne polurečenice o neprijatnim poslovima koje su obavljali nemački omladinci”. Nijedne reči o ponižavanju, pljačkanju, hapšenju, zlostavljanju i mučenju Jevreja, da bi ih na kraju deportovali u logore. Prošle godine je i u Novom Sadu priredjena slična izložba i opet potpuno prećutani zločini prema Jevrejima. Navodeći podatke, autor ovog dopisa Danasu s pravom pita “Dokle će ova obmana da traje”?
REAGOVANJE:
Žrtve, dželati i spomenici
Stefan Bart, inženjer iz Erlangena u Nemačkoj, poreklom podunavski Nemac, reagovao je oštro na tekst dra Kovača. On smatra da je ono što se dogodilo Jevrejima isključivo zločin Vermahta. “Sigurno su učestvovali i neki grabežljivi Folksdojčeri, ljudi kakvih ima svuda, koji su denuncirali Jevreje iz lične koristi”, piše Bart, “Na Sajmištu u Beogradu oni nisu učestvovali u groznom ubijanju Jevreja”. On navodi jedan dogadjaj 1944. kada je neki pijani ruski major hteo da siluje mladu Nemicu u Vršcu, pa ga je njen brat ubio. Tada su Rusi, u znak odmazde izveli na ulicu Drajlaufergasse 130 nevinih Švaba, žene, decu i mitraljezom ih pobili. Posle rata streljano je u Jugoslaviji 6.500 Nemaca.
Bart se pita – zašto jugoslovenska i sada srpska vlast nije podigla spomenik svojim Jevrejima? Sam odgovara na postavljeno pitanje: “Onda bi se obelodanila uloga Nedićeve vlade. Kao što je poznato Nedić i Ljotić su bili srpski fašisti i veliki antisemiti. Oni su pravili spiskove Jevreja i vodili ih na stratište u Zemun", zaključuje.
U ovu polemiku umešao se Aleksandar Nećak, predsednik Saveza jevrejskih opština Srbije. On, izmedju ostalog, navodi podatke o stradanju Jevreja i podseća na “Kladovski transport”, tvrdeći da ne postoji ugovor o podizanju spomenika nedužnim banatskim Nemcima. On smatra da je “dizanje spomenika nevinim nemačkim žrtvama, čija se imena ne znaju – samo podmetanje kukavičjeg jajeta”.
Još jednom o sudbini banatskih Jevreja
Polemika izmedju dra Teodora Kovača i Stefana Barta se nastavlja. “Svoje pismo Danasu napisao sam ogorčen zbog neprestanog prećutkivanja odnosa banatskih Nemaca prema Jevrejima,” kaže dr Kovač. On ne može da prihvati pozivnicu za “Osveštenje Spomenkrsta" u kojoj piše i “o miru i zajedničkom životu” tamošnjih Nemaca sa svojim susedima sve do jeseni 1944.” – I time prekida polemiku, ali je inženjer Stefan Bart nastavlja objašnjenjem svog termina.
“Betonoglavac”
“Pojam “Betonoglavac” sam upotrebio za one kritičare koji su nakon 8 godina diskusije o spomenobeležju i tri godine obrade mog projekta u opštini Vršac, nakon narudžbe spomenika i table sa imenima žrtava, došli na ideju da su možda medju njima sahranjeni i zločinci. Time hoće očigledno da spreče ili odugovlače projekat”…
* * *
Ova polemika, vodjena na stranicama lista Danas, možda se i nastavlja, ali već do sada je obuhvatila prostor koji bi, da je objavljena u celini, mogla da zauzme čitav br. 3. “Nekad i sad”. Mnogi argumenti dra Kovača su izostali u ovom kratkom izvodu, kao i obrazloženja inženjera Barta koji očigledno želi da umanji zlodela svojih sunarodnika, učinjena za vreme Drugog svetskog rata u Banatu. Medjutim, o svim dogadjajima nalaze se zapisi i dokumenti. Arhivi su puni. Postoje i svedoci, medju kojima je i dr Teodor Kovač, koji ni nakon 70 godina ne zaboravljaju i ne praštaju podunavskim Švabama zločine koje su počinili nad Jevrejima.
Ana Šomlo
- Polemika u listu Danas:
Teodor Kovač: Dokle obmanjivanje, 1.3 10
Stefan Bart: Žrtve dželati i spomenici, 8.3.10
Aleksandar Nećak: Sve je to od lošeg vina 22.3.10
Teodor Kovač: Dokle obmanjivanje (2), 21.3. 10
Stefan Bart: Pojam "betonoglavac" 22.3.10
