Aleksandar Lebl
ANTISEMITIZAM
Antisemitizam je s pravom ukljucen u teme kojima ce se baviti ovaj skup posvecen
ekstremizmu, jer gotovo da nigde nema ekstremisticke partije, pokreta ili organizacije
koji nisu i antisemitski. Pošto Jevreji nisu jedini semiti, mnogi smatraju termin
antisemitizam neadekvatnim (skovao ga je 1879.ili 1880. godine nemacki novinar
Vilhelm Mar, autor mnogih antijevrejskih clanaka) i smatraju da je bolji judeofobija.
No i ja se služim njime, jer je ušao u upotrebu širom sveta.
Odmah na pocetku da preciziram tri stvari. Prvo, kada povezujem ekstremizam i
antisemitizam ne mislim samo na desni ekstremizam, danas uglavnom neofašizam i
neonacizam (te reci ne smatram potpunim sinonimima). Bilo je i ima levih ekstremista
antisemita, Staljin na primer. On je poubijao velik broj Jevreja optuživanih za jevrejski
nacionalizam, cionizam, kosmopolitizam, … Ovde ne govorim o desetinama hiljada
Jevreja stradalih, kao i milioni drugih gradana SSSR, clanova SKP(b) i nepartijaca,
zbog raznih “skretanja” ili drugih “zlocina”. Antisemitizma je bilo i u drugim
komunistickim partijama. Danas u KP Rusije, kojoj je na celu Zjuganov, ima otvorenih
antisemita, kao što je jedan general, clan CK, koji se nije ustrucavao da javno usklikne
“Smrt Jevrejima!”
Drugo, povezanost ekstremizma i antisemitizma ne znaci da ga nema i u
demokratskim politickim i ostalim organizacijama, ili kod obicnog sveta Predrasude i
mržnja prema Jevrejima postoje vekovima, pri cemu je najjaci bio i najduže trajao,
ponegde sve do naših dana, verski antisemitizam. Hrišcanske crkvene dogme o
Jevrejima kao bogoubicama prva i dosad jedina se odrekla Katolicka crkva u drugoj
polovini prošlog veka, na Drugom vatikanskom koncilu. U pravoslavnoj crkvi je još na
snazi, jer se smatra da tu dogmu može izmeniti samo vaseljenski sabor (koji nije
održan od onog u Nikeji 787.godine).
Verski antisemitizam cesto je bio osnova za njegove druge oblike. Danas je veoma
raspostranjen kao anticionizam i antiizraelizam. Ovo potonje ne izjednacavam s
kritikom politike izraelske vlade, koja je legitimna i koja, cesto veoma žestoka, dolazi i
iz redova Jevreja u Izraelu i
van njega. Sasvim drugo je kada se Izraelu porice pravo na postojanje, ili kada neki
koji su doskora tvrdili kako nije bilo Holokausta, gasnih komora i slicno, danas tvrde
kako su Jevreji u Izraelu od dojucerašnjih žrtava postali dželati. Ovo je narocito «in» u
delu intelektualnih krugova Zapadne Evrope. Antiizraelizam je ojacao i u nekim
socijalistickim i
socijaldemokratskim partijama, koje su nekada davale bezrezervnu podršku Izraelu.
Kada je Jugoslavija 1967.godine prekinula diplomatske odnose s Izraelom zbog
napada na Egipat (pošto je predsednik Naser izdejstvovao povlacenje mirovnih trupe
UN i zatvorio Crveno more za izraelske brodove), evropske leve partije prekinule su
dotle razvijenu saradnju sa SKJ i SSRNJ , jer je, Jugoslavija osudila Izrael, jedinu
demokratsku zemlju Bliskog istoka, a podržala diktatorske i feudalne režime tog
regiona.
Trece, podseticu da za postojanje antisemitizma uopšte nisu potrebni Jevreji. Ima ga
i u zemljama u kojima nema, ili više nema Jevreja. Jevreje mrze i ljudi koji nikada u
životu nisu susreli nijednog Jevrejina. Antisemitska propaganda ima globalne razmere
i u stvaranju negativne slike o Jevrejima služi se svim mogucim sredstvima… Ovim ne
želim da Jevreje predstavim kao savršene, bezgrešne ljude. Kao i u svakom narodu i u
jevrejskom nas ima svakakvih.
Preci cu sada na Srbiju. Niko ne zna koliko tacno Jevreja danas ima u našoj
republici. Poslednji zvanicni popis, s pocetka 2002.godine, daje broj 1158, koliko se
popisanih izjasnilo kao Jevreji po narodnosti (po veri nešto više od polovine tog broja,
ostali su sekularni). Podsecam da izjašnjavanje o narodnosti i veri nije bilo obavezno.
Za Jevreje i za neke druge etnicke grupe, posebno one koje su bile žrtve Holokausta i
drugih progona (pre svega Rome, za koje najviši državni predstavnici danas priznaju
da ih ima najmanje pet puta više nego što se izjasnilo na popisu) karakteristicno je da
nerado pristaju da budu registrovani, jer su razni spiskovi, crkvene knjige i drugo
služili njihovim progoniteljima da ih pronadu. S druge strane, u clanstvu jevrejskih
opština u Srbiji, njih deset, ima blizu tri puta više clanova od tog broja. No clanovi
opština mogu biti i nejevrejski bracni drugovi Jevreja, a mali broj Jevreja uopšte nisu
clanovi opština. Procenjujem kako nas u Srbiji ima izmedu dve i dve i po hiljade. To je
otprilike šest ili sedam odsto broja pre II svetskog rata i Holokausta (procenjuje se oko
37.000, od kojih je stradalo oko 82 odsto), s tim što se, s jedne strane, u periodu 1948-
1952. više od polovine broja preživelih iselilo u novostvorenu državu Izrael, a, s druge
strane, posle II svetskog rata doselio se, pre svega u Beograd, jedan broj Jevreja iz
drugih delova Jugoslavije.
Jevreja na današnjoj teritoriji Srbije i u okolnim zemljama bilo je još pre mnogo
vekova. Broj je narocito povecan od XVI veka, kada se u Otomansko carstvo
(ukljucujuci na Balkansko poluostrvo), u kojem su bili dobro primljeni, doselio za ono
vreme znatan broj Jevreja proteranih iz Španije (1492) i Portugala (1496).
Antisemitizma je u proteklim vekovima
bilo na svim teritorijama koje danas cine Srbiju. Bio je to verski antisemitizam, pre
svega Katolicke crkve, ili trgovaca, ugostitelja i drugih, kojima je smetala
konkurencija Jevreja i koji su tražili da im se ogranici nastanjivanje ili bavljenje nekim
poslovima. U Vojvodini, na primer, posle isterivanja Turaka iz Budimskog pašaluka
krajem XVII.veka, tokom XVIII veka pocelo je naseljavanje pripadnicima raznih
naroda iz Austrijske imperije. Samo je Jevrejima to bilo zabranjeno Oni su u Evropi
poceli dobijati gradanska prava i ravnopravnost tek posle Francuske revolucije.
U Srbiji posle ustanaka u XIX veku Jevreji se dugi niz godina nisu smeli
nastanjivati i poslovati van beogradskog šanca, jer su bili konkurenti domacim
trgovcima. Tek na Berlinskom kongresu 1878. godine postali su ravnopravni gradani,
pošto je priznanje ravnopravnosti svih vera bilo uslov da Srbija postane nezavisna
država. Antisemitizam u to vreme cesto je bio «uvozni», iz Austrije, odn.Austro-
Ugarske, Rusije itd., ponekad preko Vojvodine. U tom kontekstu pomenucu
antisemitsku knjigu vojvodanskog srpskog prvaka Jaše Tomica (1856-1922)
«Jevrejsko pitanje» (Novi Sad, 1884)
U Kraljevini SHS, odn.Jugoslaviji bilo je antisemitskih ispada, pre svega napisa, u
beogradskim «revolveraškim» listovima, ali pred rat i u ozbiljnom Stojadinovicevom
«Vremenu». Pravoslavni bogomoljacki pokret, blizak vladici Nikolaju
Velimirovicu,objavljivao je u svojim publikacijama antisemitske tekstove, ukljucujuci
delove «Protokola sionskih mudraca» Sam Velimirovic je još tridesetih godina
ispoljavao simpatije za Hitlera i nacisticke ideje. U Kraljevini Jugoslaviji se prvi put
srecemo s jednim antisemitskim politickim pokretom, «Zborom» Dimitrija Ljotica.
Poslednje jeseni pred rat, 5.oktobra 1940.godine Vlada Cvetkovic –Macek donela je
dve antijevrejske uredbe: o zabrani Jevrejima da trguju nekim namirnicama i o
uvodenju numerusa claususa za upis Jevreja u prvi razred srednjih škola i na prvu
godinu studija.
Vreme od aprila 1941.do kraja rata bilo je vreme Holokausta, dakle masovnog
uništavanja Jevreja bez obzira na uzrast, pol, veru (ukoliko su je oni ili njihovi preci
promenili). To su, na teritoriji okupirane Srbije,
ukljucujuci Banat, koji je u njoj zbog velikog broja etnickih Nemaca imao poseban
položaj, sprovodili pre svega nacisticke institucije (Es-es i Gestapo), ali i jedinice
regularne nemacke vojske. Pomagala im je prvo Acimoviceva komesarska uprava, a
potom Nediceva vlada i njena policija i oružane formacije. Pomoc se sastojala u
cuvanju po zatvorima i logorima (Banjickom i drugim), pronalaženju i hapšenju
skrivenih i sl. Pomagale su i Ljoticevi odredi. U Pirotu, koji je bio dat Bugarskoj, u
uništavanju
Jevreja nacistima su pomagale bugarske vlasti. U Sremu, dodeljenom Nezavisnoj
Državi Hrvatskoj, likvidaciju Jevreja sprovodile su direktno ustaše. U Backoj, koja je
pripala Madarskoj, Jevreji su bili žrtve nekoliko masovnih ubistava u tzv.racijama
(Novi Sad januara 1942. i dr.), slati su u radne bataljone na istocnom frontu, ili na
prinudni rad u Borskom rudniku, a u leto 1944,.zajedno sa Jevrejima iz same
Madarske, odvedeni su u Aušvic.
Posle završetka rata malobrojni preživeli iz logora smrti, iz logora za ratne
zarobljenike, iz JNA, iz skrovišta itd. ponovo su se okupili po svojim opštinama. Od
predratnih 57, rad su, vecinom nakratko, obnovile samo 24, da bi se danas broj sveo na
samo devet (uz onu iz Prištine, koja je u izgnanstvu). Jevreji kao verska i etnicka grupa
imali su isti tretman kao i sve druge. Vlasti su se borile.protiv nacionalizama; nije bilo
dozvoljeno širenje nacionalne, verske, ili rasne mržnje, pa ni antisemitizma, cak ni u
periodu posle prekida diplomatskih odnosa s Izraelom. To ne znaci da je antisemitizam
definitivno bio eliminisan. I dalje je postojao latentno i pocev od sredine osamdesetih
godina prošlog veka poceo se sve više ispoljavati. Tada su, na primer, ponovo
štampani «Protokoli sionskih mudraca», koji su otad objavljeni u još desetak izdanja.
Obnavljanje višepartijskog sistema i demokratizacija društva omogucili su otvoreno
ispoljavanje antisemitizma, uz pozivanje na slobodu mišljenja i reci. Obrazovan je niz
nacionalistickih, šovinistickih, rasistickih i slicnih oganizacija i pokreta koji otvoreno
šire mržnju prema Jevrejima. Vratili su se iz emigracije ili izašli iz podzemlja
pojedinci koji su pre i za vreme II svetskog rata simpatisali i propagirali fašizam i
nacizam, a za vreme okupacije saradivali s okupatorima. Zbivanja devedesetih godina i
stanje stvoreno posle njih doprineli su umnožavanju takvih organizacija, porastu broja
njihovih clanova i simpatizera, kao i njihovoj radikalizaciji. Upostavlja se kontinuitet
sa stanjem pred II svetski rat i tokom njega.
Mlake reakcije vlasti, ako ih je uopšte bilo, doprinele su tome da je stanje danas u
toj oblasti veoma loše i štetno po interese i ugled zemlje u svetu. Gotovo sve politicke
partije, kako one na vlasti tako i one u opoziciji, nacelno osuduju, uz ostale devijacije, i
antisemitizam, a ponekad verbalno reaguju na pojedine incidente, kao što su
ispisivanje grafita, rušenje spomenika na grobljima, slanje pretecih pisama (fizickog
nasilja zasad nije bilo). Medutim, kada je nedavno donet Krivicni zakon Srbije, nije
uvažen zahtev Saveza jevrejskih opština da se u njega unesu nova krivicna dela, poput
negiranja Holokausta, gasnih komora i slicno, velicanja nacisticke ideologije i voda
(Hitlera, na primer, Ratibor Durdevic otvoreno slavi kao velikog vizionara, cije vreme
tek dolazi). Ni Srpska radikalna stranka, koja važi kao ekstremno desnicarska, ne
propagira antisemitizam. Njen voda dr Vojislav Šešelj još pre odlaska u Hag izjavio je
kako ima dobrih i loših Jevreja, kao što ima dobrih i loših Srba. Doduše, SRS je, dok je
bila na vlasti u Zemunu, za pocasne gradane tog grada proglasila antisemite Lepena,
Žirinovskog i Šenhubera, a u njenom organu «Velika Srbija» objavljeni su «Protokoli»
(mali broj preostalih primeraka, u vreme dok je SRS bila u opoziciji Miloševicu,
policija je zaplenila, na osnovu još u SFRJ donete zabrane tog spisa.
Drukcija je situacija kad je rec o raznim pokretima i organizacijama, narocito
mladih, medu kojima ima izrazito antisemitskih. Takvi su «Obraz», «Justin Filozof»,
«Dveri», da ne govorim o skinhedsima, uvek spremnim na fizicko razracunavanje sa
manjincima, obojenim strancima itd., sve do ubistva. Neki od njih sebe smatraju
vernicima, pozivaju se na pravoslavlje, mada se Srpska pravoslavna crkva u više
navrata distancirala od njih i osudila antisemitizam. Predstavnici Jevreja u Srbiji imaju
dobre odnose sa SPC. Jedino sporno medu njima jeste proglašenje za svetitelja vladike
Nikolaja Velimirovica, autora jednog od najgrubljih i najogavnijih tekstova o
Jevrejima, napisanog za vreme njegovog kratkotrajnog boravka u «pocasnom zatvoru»
u logoru Dahau pred kraj II svetskog rata.
Antisemitizam se širi putem medija, u cemu se isticu neki beogradski tabloidi, i
knjiga (pored obaveznih «Protokola» tu je «Jevrejsko ritualno ubistvo», ili «Hazarsko
kraljevstvo», u kojem je antisemitizam kamufliran kao kritika Hazara, i na desetine,
ako ne i stotine drugih), koje se prodaju u knjižarama, na ulicama, na sajmovima.
Posebno se u izdavaštvu istice nekadašnji ideolog i propagandista prvo Milana Nedica,
pa Draže Mihailovica, Ratibor Durdevic, koji je uspeo da izbegne u SAD i odande se
vratio devedesetih godina. Osnovao je svoje izdavacko preduzece «Ihtus - Hrišcanska
knjiga», koje je objavilo na desetine njegovih ili prevedenih antisemitskih knjiga.
Nedavno se u glasilu SPC «Pravoslavlje» javio još jedan relikt iz doba
okupacije,ljoticevac Dorde Peric, inicijator «antimasonske izložbe» u Beogradu prve
ratne godine, prikazom starih
pesama, medu njima antijevrejskih, uz preporuku da one budu ponovo
objavljene. Antisemiti idu u korak s vremenom: recimo «Nacionalni stroj», kako se
tvrdi iz Jagodine, koristi Internet, šaljuci svoje antisemitske poruke preko sajtova u
SAD. Ne prestaju price o antisrpskoj zaveri Jevreja, nekada samih, nekada zajedno s
raznim drugim neprijateljima Srba: Vatikanom, islamskim zemljama, SAD,
Nemackom, Hrvatima, Albancima … Objavljuju se liste s imenima neprijateljskih
Jevreja iz zemlje i sveta, na kojima mnogi uopšte nisu Jevreji. Naravno, ne pominju se
Jevreji koji su bili na strani Srba, pocev od «najuglednijeg intelektualca današnjice»
Noama Comskog. Širi se tvrdnja kako su Jevreji izabrali Srbiju da u nju premeste
svoju državu ako budu isterani s Bliskog istoka, pa zato ovde kupuju zemlju i naveliko
grade. Nema antisrpske zaverenicke akcije zacete u necijoj mašti koja se ne pripisuje
Jevrejima.
http://www.kczr.org/download/okrugli_stolovi/7aleksandar%20lebl%20antisemitizam.pdf
Aleksandar Lebl Antisemitizam