UVODNE NAPOMENE
Iako podataka o prvim pisanim radovima iz istorije Jevreja imamo još davno pre konačne redakcije biblijskih knjiga, a otad kroz celu antiku i srednji vek, moderna istoriografija o Jevrejima uglavnom počinje tek u prvoj polovini XIX veka. Danas postoji ogroman broj radova iz te oblasti, u mnogim zemljama i na mnogim jezicima. I na srpskohrvatskom jeziku postoji priličan broj takvih radova, naročito od početka XX veka naovamo.
Međutim, sintetičkih radova koji obrađuju istoriju Jevreja od najdavnijih vremena do sadašnjosti kao celinu, na našem jeziku do sada nije bilo, izuzev nekih srednjoškolskih udžbenika (poslednji je objavljen u dve sveske, 1933. i 1935. godine u izdanju našeg Saveza). Ta izdanja se više ne mogu dobiti, a delimično su — i metodski i sadržinski — zastarela za savremenu upotrebu. Potreba za objavljivanjem nekog novijeg sintetičkog rada iz istorije jevrejskog naroda na našem jeziku je, međutim, očevidna. Za njega postoji interesovanje kod šireg kruga jugoslovenskih čitalaca koji se sve više zanimaju za istoriju uopšte, pa i za istoriju Jevreja, jednog od najstarijih kulturnih naroda, čiji delovi žive i u krajevima današnje Jugoslavije oko 2000 godina i čija prošlost predstavlja isto tako sastavni deo istorije jugoslovenskih zemalja kao i sastavni deo istorije jevrejskog naroda kao celine. Ovo interesovanje je u naše vreme i posebno poraslo usled krupnih događaja u skoroj prošlosti kao što su masovno uništenje Jevreja pod zločinačkim fašizmom, njihovo značajno učešće u antifašističkoj borbi, postanak države Izrael i specifični oblici života i rada jevrejskih manjinskih grupa u mnogim zemljama sveta. Razume se da za istoriju Jevreja postoji naročito interesovanje i kod samih pripadnika naše jevrejske zajednice, posebno i kod naše omladine, koji žele da upoznaju i bolje shvate dugu i burnu prošlost zajednice iz koje su potekli. Pošto zasad još ne postoje ni objektivni ni subjektivni uslovi da se kod nas napiše originalno delo iz celokupne istorije jevrejskog naroda, trebalo je opredeliti se za prevođenje nekog dela iz obimne literature na drugim jezicima. Izbor nije bio lak, jer je trebalo voditi računa o tome da delo bude dovoljno popularno za prosečnog čitaoca, a ipak rađeno na solidnim naučnim osnovama, da ne bude preobimno, da cena bude pristupačna itd. Imajući sve to u vidu opredelili smo se za prevođenje „Kratke istorije jevrejskog naroda" u jednom tomu, a iz pera velikog rusko-jevrejskog istoričara S. M. Dubnova (1860—1941), koja u suštini predstavlja sažeti rezime iz njegovog velikog naučnog dela „Svetska .istorija jevrejskog naroda" u 10 tomova. Dubnov je ovu knjižicu, koja je doživela mnoga izdanja na raznim jezicima, sam više puta dopunjavao i tako je aktualizirao uglavnom do pred početak drugog svetskog rata. Posle njegove tragične smrti (ubijen je od nemačkih nacista u Rigi) su drugi kompetentni autori u novijim izdanjima donekle dopunjavali poslednja poglavlja knjige i tako — bar u glavnim crtama — obuhvatili vreme do 1948. godine (stvaranje države Izrael). Ovo je izdanje prevedeno sa takvih dopunjenih izdanja na engleskom i francuskom jeziku. Njegove osnovne odlike su sažetost, preglednost, veoma studiozna naučna osnova, lep način izlaganja, kao i originalnost u nekim osnovnim koncepcijama i mnogim pojedinostima. Neke njegove slabosti izviru iz pozitivističke koncepcije autora i iz nekih njegovih subjektivnih stavova, naročito prema izvesnim aktuelnim problemima njegovog vremena, u kojima je učestvovao ne samo kao istoričar, nego i kao istaknuti publicista i društveno-politički radnik sa svojim koncepcijama koje nisu uvek bile adekvatne. Na neke od tih slabosti ukazano je detaljnije u pogovoru ovoj knjizi, koji ne pretenduje na to da „koriguje" velikog autora, nego da pomogne čitaocu da sa što više kritičnosti koristi ovo delo.
Pored nekih drugih nedostataka koje ovo izdanje svakako ima, njemu nedostaje dodatno posebno poglavlje iz istorije Jevreja u jugoslovenskim zemljama. Od takve prvobitne namere se odustalo, u nadi da ćemo u doglednoj budućnosti biti u stanju da o tome objavimo posebnu publikaciju.
Predajući našoj javnosti ovu knjižicu dosad najznačajnijeg jevrejskog istoriografa XX veka, verujemo da će ona korisno poslužiti svima koji žele da u glavnim crtama upoznaju istoriju jevrejskog naroda.
SAVEZ JEVREJSKIH OPŠTINA JUGOSLAVIJE